Với việc hệ thống giao thông kết nối ngày càng được hoàn thiện, Thái Nguyên đang nổi lên là một “đô thị vệ tinh” của vùng thủ đô Hà Nội. Trong mấy năm gần đây, Thái Nguyên đã thu hút được rất nhiều các nhà đầu tư, các tập đoàn lớn đến nghiên cứu và đầu tư trên nhiều lĩnh vực, đặc biệt là lĩnh vực BĐS. Đây là tín hiệu mừng cho tỉnh nhà: Hạ tầng đô thị được đầu tư đồng bộ, chất lượng cuộc sống ngày được nâng cao… Tuy nhiên, mỗi một nhà đầu tư lại có một “Lăng kính” về phát triển sản phẩm BĐS khác nhau và tạo lên các hình thái và phong cách khác nhau như: Đô thị xanh nghỉ dưỡng, đô thị mang phong cách Châu Âu, đô thị mang phong cách tân cổ điển…Thế nhưng, giữa những tòa nhà cao tầng, những đô thị tráng lệ…, câu hỏi vẫn thường trực: Thái Nguyên sẽ phát triển như thế nào để vừa hiện đại, vừa giữ trọn bản sắc văn hóa và yếu tố nhân văn?
Thiên nhiên và con người Thái Nguyên từ lâu đã gắn bó mật thiết với hai dòng sông: Sông Cầu – dòng chảy lịch sử, in dấu trong thơ ca và ký ức bao thế hệ; Sông Đu – con sông tuổi thơ hiền hòa nơi Phú Lương, từng là chốn trẻ nhỏ thả diều trong gió chiều, người già ngồi hóng mát bên bờ. Bên cạnh đó là những đồi chè xanh mướt, cánh đồng nếp dẻo thơm, lũy tre làng rì rào trong gió, những phiên chợ quê và làng nghề truyền thống – tất cả tạo nên “nơi chốn” đặc trưng, nuôi dưỡng ký ức và bản sắc đô thị.
Trong quá trình đô thị hóa, Thái Nguyên đã thay đổi nhanh chóng, với nhiều công trình mới thể hiện khát vọng phát triển và hội nhập. Song nếu chỉ chạy theo mô hình kiến trúc sao chép, thiếu đi không gian gắn với ký ức, phong tục tập quán và sinh hoạt cộng đồng, đô thị sẽ dễ trở nên đơn điệu, xa lạ với chính người dân của mình. Một đô thị bền vững không thể chỉ là nơi để ở, mà phải là chốn để gắn bó, để yêu thương, để tìm thấy chính mình trong dòng chảy văn hóa và ký ức.
Đó là lý do Thái Nguyên cần một hướng đi riêng: Phát triển đô thị gắn với văn hóa bản địa và yếu tố nhân văn. Những dòng sông cần được quy hoạch như trục xanh – không gian sinh thái và văn hóa, nơi trẻ em vui đùa, người già an dưỡng, cộng đồng gắn kết. Lũy tre làng, đồi chè, cánh đồng lúa không chỉ còn trong ký ức, mà cần hiện diện trong quy hoạch, trở thành hồn cốt của cảnh quan. Các lễ hội, chợ phiên, làng nghề truyền thống cần được đưa vào đời sống đô thị, để cư dân vừa được hưởng tiện ích hiện đại, vừa được sống trong không khí thân quen của quê hương. Quan trọng hơn, phát triển đô thị theo hướng này còn mở ra cơ hội du lịch văn hóa, phát triển làng nghề, tạo việc làm và sinh kế tại chỗ – để người dân có thể làm giàu ngay trên quê hương mình, thay vì phải rời bỏ ruộng đồng để tìm việc trong khu công nghiệp.
Một đô thị có bản sắc không chỉ đẹp ở hình thức, mà còn ấm áp ở chỗ nó nâng niu con người. Đó là nơi trẻ nhỏ tìm thấy bầu trời thả diều, người già có chốn an dưỡng, cộng đồng được gắn kết bằng phong tục tập quán và những ký ức quen thuộc. Với hai dòng sông huyết mạch, với lũy tre làng, với kho tàng phong tục tập quán và làng nghề truyền thống phong phú, Thái Nguyên hoàn toàn có thể trở thành hình mẫu của một đô thị nhân văn – hiện đại nhưng vẫn đậm đà bản sắc Việt Bắc.
“Đô thị Thái Nguyên – Nơi bản sắc hội tụ” không chỉ là một khẩu hiệu, mà cần trở thành kim chỉ nam phát triển lâu dài, để mảnh đất này vừa vươn mình hội nhập, vừa giữ trọn linh hồn quê hương trong từng con phố, từng dòng sông, từng nếp sống của cộng đồng.
ThS. KTS. Nguyễn Trọng Hà
